بیانیه شاخههای فیزیک و ریاضی فرهنگستان علوم
توسعه علمی نتیجهای از توسعه علم و توسعه علم در گرو توجه به دانشگاههاست
نظام آموزش یک جامعه بخش مهمی از نهاد علمی آن جامعه است. هماهنگی بین آموزش مدرسهای و دانشگاهی یکی از عوامل مهم نظام برنامهریزی آموزشی و ارتقای آن است. دانشگاه در توسعه علمی دارای اهداف مهمی است: انتقال معرفت بشری، فراهم آوردن بسترهای لازم برای رسیدن به مرزهای دانش و پیش بردن آن، ارتقای سطح تواناییهای ضروری افراد جامعه. موارد پیش گفته نقش دانشگاه را در بعد آموزشی، پژوهشی و مشارکت مؤثر در حل مسائل گوناگون کشور تبیین میکند. بر اساس این اهداف شاخههای ریاضی و فیزیک فرهنگستان علوم بنا بر رسالت خود توجه را به موارد زیر جلب مینماید.
1-برای توسعه کشور نیازمند ارتقای سرمایۀ انسانی و اجتماعی هستیم. سرمایۀ اجتماعی عبارت است از شبکۀ توانمندیهایی که در یک جامعه برای بهرهبرداری از سرمایههای مادی و انسانی وجود دارد. دانشگاهها مهمترین سازمان کشوری برای افزایش و کمال بخشیدن به سرمایههای انسانی و اجتماعی اند. سرمایههای انسانی پیشِرو، جوانان مستعدی هستند که در صورت ورود به رشتههای علوم پایه-بهویژه ریاضی و فیزیک- میتوانند در حوزههای آموزش، پژوهش و ارایۀ راه حل برای معضلات کشور و ارتقای فناوری تحولآفرین باشند. عدم استقبال دانش آموزان از علوم پایه و مباحث نظری، یکی از موانع پیشرفت و توسعۀ علوم پایه است و راه حلهای علمی برای مسایل و توسعه فناوری دانشبنیان را به چالش میکشد. نظام آموزش ما در پیش از دانشگاه و در خود دانشگاهها در ایجاد علاقهمندی به علوم و به ویژه علوم پایه بسیار ناموفق عمل کرده و نیازمند بازبینی جدی است. نیاز است رئوس تحول در علوم پایه و جذب نخبگان در بُعد آموزش، در یک برنامه کلانِ کلنگر و همهجانبه شامل کلیه مقاطع تحصیلی تدوین و مبنای برنامهریزی سیاستگذاران قرار گیرد.
2-انتظارات از دانشگاه و میزان تاثیرگذاری آن باید متناسب با پیشینۀ دانشگاه و نظام آموزش عالی کشور، واقعیتهای اجتماعی و به خصوص امکانات و ظرفیتهای موجود دانشگاهها باشد. در این خصوص یادآوری سه نکته ضروری است:
آ) دانشگاه بنگاه اقتصادی یا شرکت تجاری نیست و این نکته باید در نگاه برنامهریزان و مدیران ارشد کشور نهادینه و به جد لحاظ شود؛
ب) افزایش بیرویه و بیش از اندازه ظرفیت دانشگاهها و به ویژه در تحصیلات تکمیلی کیفیت این سطوح تحصیلی را فدای کمیت کرده است؛
پ) نگاه صرفاً کمینگر به دانشگاهها و خروجیهای آنها اعم از فارغالتحصیلان، مقالات و سنجش آنها به عنوان بنگاههایی اقتصادی و فعال تجاری دانشگاه را از ایفای نقش و وظیفه ذاتی خود که در بالا برشمرده شد باز میدارد. این نگاه کمّینگر تاثیر عمیقتری بر پیکرۀ علوم پایه کشور و به تبع آن در میان مدت و بلند مدت بر سایر رشتهها، بر جای میگذارد.
ت) نظارت دائمی، مستمر و مؤثر شورایعالی و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به ویژه بر دورههای تحصیلات تکمیلی با رعایت شرایط و ضوابط کیفی تأسیس رشته و ظرفیت پذیرش دانشجو از ضروریات لازم برای ارتقای کیفی دانشگاهها است.
3- یکی از وظایف دانشگاهها مشارکت جدی در پژوهش، یا همان تولید علمی که سودمند و نه الزاماً سودزا، است. تبیین اولویتها و مصادیق علوم سودمند باید بنا به مقتضیات، ظرفیتهای بالقوه و مزیتهای نسبی کشور انجام شود. علوم پایه و به ویژه ریاضی و فیزیک نیز باید جایگاه شایسته را در این برنامهریزیها داشته باشند.
بنابراین، اگر خواهان توسعۀ پایدار علمی هستیم توسعۀ علم و دانشگاه، و اگر خواهان توسعه علم هستیم علوم پایه را دریابیم و با سرمایه گذاری بیشتر مادی و معنوی برای کیفیسازی آن برنامهریزی کنیم. شاخههای ریاضی و فیزیک فرهنگستان علوم آمادگی دارند با همراهی نهادهای ذیربط تدوین خط مشی گسترش علوم بنیادی را -در ابعاد آموزش و پژوهش- که زیر بنای علمی و نظری علوم و فناوری است به انجام رسانند.
|